De onafhankelijke creatie in het auteursrecht: wat is plagiaat?

Ook in de filmwereld zijn beschuldigingen van plagiaat niet zeldzaam. Verhaallijnen, scènes of zelfs visuele stijlen kunnen als “te sterk geïnspireerd” worden beschouwd door andere makers. Scenarioschrijvers klagen geregeld aan dat grote productiehuizen ideeën zonder hun toestemming gebruiken.

In de literatuur gebeurt het eveneens, zoals plotstructuren, personages of de schrijfstijl die verdacht veel lijkt op een eerder auteursrechtelijk beschermd werk.

Voorwaarden voor auteursrechtelijke bescherming

Om plagiaat te kunnen inroepen is het vereist om eisende partij te kunnen aantonen dat jouw werk auteursrechtelijke bescherming geniet en dus voldoet aan de beschermingsvoorwaarden.

Er zijn twee cumulatieve voorwaarden in het auteursrecht:

• Originaliteit: het werk moet een eigen intellectuele schepping van de maker zijn. Het is met andere woorden “een gepersonaliseerde benadering” omdat de auteur door de keuzes die hij maakt zijn persoonlijke toets kan geven die zijn werk originaliteit verleent.
• Concrete vorm: de vorm van het werk wordt gedefinieerd in relatie tot zijn tegenhanger: het idee. Het principe is dat ideeën uitgesloten zijn van bescherming. Het auteursrecht beschermt noch een idee of concept, noch een stijl, modetrend of genre. Alleen concrete uitdrukkingsvormen worden auteursrechtelijk beschermd.

Het is dus niet zo eenvoudig om de auteursrechtelijke bescherming van je werk te kunnen aantonen in de praktijk. Bovendien is de “onafhankelijke creatie” een fundamenteel concept binnen het auteursrecht. Het betekent namelijk dat een werk auteursrechtelijke bescherming kan genieten, zelfs als het niet nieuw is en per toeval sterk lijkt op een bestaand werk.

Casus: tv-serie “Knokke Off”

Het is in deze context dat bijvoorbeeld de Vlaamse misdaadauteur Piet Baete begin 2025 de gelijkenis aanklaagde tussen zijn boek ‘Verzwijg mij niet’ en de bekende tv-serie ‘Knokke Off’.

Het boek werd in 2011 gepubliceerd, de serie werd in 2023 uitgezonden. Volgens de VRT werd het eerste voorstel voor Knokke Off echter al uitgeschreven in 2008 en hebben de makers van de serie het boek nooit gelezen. Mogelijke overeenkomsten zouden dus puur toeval zijn.

Om juridisch de originaliteit van ‘Knokke Off’ te weerleggen zou dus het vermoeden van kopie moeten worden ingeroepen.

Hiervoor moeten er drie cumulatieve voorwaarden vervuld zijn:

• De anterioriteit (i.e. het boek) moet het betwiste werk in de tijd voorafgaan;
• Beide werken moeten voldoende gelijkenissen vertonen;
• De auteur van het betwiste werk moet de anterioriteit redelijkerwijze kunnen gekend hebben.

De tegenpartij heeft in zulke hypothese op zijn beurt de mogelijkheid om het vermoeden te ontkrachten door aan te tonen dat er in feite geen sprake is van een anterioriteit, dat deze een andere algemene indruk wekt, of dat hij deze anterioriteit redelijkerwijs niet had kunnen kennen (wat de VRT in casu ook als standpunt naar voren bracht).

In geval de tegenpartij faalt in het weerleggen van bovenstaand vermoeden staat het vast dat het werk niet origineel is en er dus sprake is van een inbreuk op het eerdere auteursrecht.

De notie van “onafhankelijke creatie” onderstreept immers dat originaliteit en nieuwheid aparte begrippen zijn in het auteursrecht. Een werk hoeft niet nieuw te zijn om alsnog als origineel te kunnen worden beschouwd.

Wat betekent dit voor jouw onderneming?

Wanneer jouw werknemers of medewerkers werken creëren die auteursrechtelijke bescherming kunnen genieten (denk aan presentaties, teksten, software, etc.), is het belangrijk dat de creatieprocessen goed worden gedocumenteerd (m.b.v. schetsen, ontwerpen, tijdstempels, etc.).

Dit kan later aantonen, in geval van een auteursrechtelijk geschil, dat jouw werk op onafhankelijke wijze tot stand kwam.

Onze PKF BOFIDI Legal advocaten staan voor jou klaar

Voor verdere vragen rond auteursrecht, neem gerust contact op met ons PKF BOFIDI Legal team en wij helpen je graag verder.

Dit artikel werd geschreven door: Lauranne Piotrowski, gespecialiseerd in intellectuele eigendom, ICT, gegevensbescherming en privacy.